Notoarestoen krijgt een nieuwe boom cadeau

‘Je bent er zo maar een middag mee onder de pannen’

In het voorwoord van ”Arbor Vitae” van november, tijdschrift van de Nederlandse Dendrologische Vereniging (NDV), schreef penningmeester Joris Mees dat het bestuur van de NDV graag een nieuwe boom wilde planten in het arboretum Notoarestoen te Eenrum.

Vrijdagmiddag 8 december 2023 was het moment daar, onder belangstelling van vijfentwintig belangstellenden werd de boom geplant.

Helaas het weer werkte niet mee. De zompige kwekerijgrond en de daar bovenop plotseling invallende vorst en sneeuw maakte het voor de kweker onmogelijk om de boom te leveren. Gelukkig was er een wat kleiner exemplaar in pot achter de hand.

Voor de planter en gewaardeerd NDV-lid Jan Pieter van de Meer was dit geen zware en tijdrovende klus.

NDV secretaris Harry de Coo vertelde in zijn betoog waarom de keuze viel op deze Noord Amerikaanse eik, Quercus imbricaria ter vervanging van de omgewaaide Fraxinus angustifolia ‘Monophylla’ ofwel eenbladige es. Bij de zoektocht naar klimaat robuuste soorten wordt deze eik genoemd als een goed bruikbare soort onder extremere omstandigheden, een verhaal dat we ook in onze tuin willen vertellen.

De betekenis van de soortaanduiding imbricaria is dakpansgewijs (imbrex is het latijn voor dakpan) De gegolfde ovaalvormige bladeren hangen dakpansgewijs over elkaar. Deze eikensoort heet in het Nederlands Dakspaaneik, verwijzend naar het feit dat de eerste kolonisten het hout van de boom gebruikten om er een dakbedekking (singles) van te maken.

Jan Hink, voorzitter van de Notoarestoen, vertelde dat zijn inspiratiebron om zich in te zetten voor dit arboretum niet ligt bij al die planten met Latijnse namen, maar vooral in het initiatief dat de onlangs overleden Jan Smit, zoon van de oprichter Notaris Smit, heeft genomen om dit levenswerk van zijn vader te behouden.

Hij dankte de NDV om nabij de Groninger Waddenkust deze bijzondere boom te planten ter verrijking van “ein verzoameling van oetzunderlijk outhaims gruin”.

En vervolgens vertrokken we naar het tuinhuis om in de warmte al keuvelend met elkaar te genieten van de warme koffie of thee met lekkere zelfgebakken cake.

Ter afsluiting van de middag leidde ondergetekende collectiebeheerder de belangstellenden rond door het arboretum. Altijd leerzaam om je kennis als bomenliefhebber te vergroten door met elkaar te sparren over sparren en te bomen over bomen.

Martin Spiljart

 

Op donderdag 14 december 2023 kon de kweker het ‘echte’ cadeau bezorgen en was het mogelijk om deze grotere dakspaaneik naast het  ‘babyboompje’ te planten. Martin Spiljart en Ivan Slezak klaarden deze klus in het donker.

 

 

 

 

Grauwe Elzen

Op acht en negen februari 2023 heeft boomrooibedrijf Sjabbe Datema uit Mensingeweer een groot aantal Grauwe Elzen omgezaagd en afgevoerd.

Wellicht zult u denken ‘zonde zulke grote bomen omzagen’, maar ja als boomeigenaar heb je ook de zorgplicht voor je bomen. Deze zorgplicht dient ter bescherming van medeburgers en hun eigendommen. De zorgplicht voor bomen betekent dat de boomeigenaar zijn boom moet onderhouden en regelmatig inspecteren ten behoeve van de veiligheid. Het was overduidelijk dat de grauwe elzen een slechte conditie hadden:

matig in blad, takbreuk, afsterven van takken en grote schorsaantastingen. Kortom ons bleef slechts de beslissing om alle beschadigde elzen te rooien. De komende tijd zullen er op de ontstane ruimte weer nieuwe bomen worden geplant.

Niet alleen de bomen vormen een aandachtspunt maar ook de toegankelijkheid van het arboretum wordt verbeterd. Het areaal schelpenpad wordt verlengd, zodat ook de nieuwe beplanting rondom de uitbreiding van de vijver,  zonder vette klei aan de schoenen, van dichtbij bekeken kan worden. Nou ja, het kost wat maar dan heb je er ook wat voor. De bezoeker kan ervan genieten en dat is tenslotte ons doel als stichting.

Met vriendelijke groet,   

Martin Spiljart                 

In Memoriam Jan Smit

Op donderdag 12 mei overleed Jan Smit, de zoon van notoares Smit, oprichter van het Arboretum. Jan was al enkele jaren ziek. Wij zullen hem missen.

Het feit dat deze tuin er nog is en dat hij goed onderhouden wordt is Jan zijn verdienste. Nadat zijn vader was overleden realiseerde Jan zich, dat het Arboretum alleen kon overleven als het meer werd dan een privé project. Hij richtte,  samen met zijn vrouw Jetske en met een aantal vrijwilligers,  een stichting op en daardoor kunnen we nu nog genieten van de tuin.

Jan was zelf vaak in de tuin aan het werk. Na zijn pensionering was hij er elke week. Hij genoot van de vele contacten die hij dan had met de bezoekers in de tuin, mensen die hij als oud-Eenrummer vaak nog kende.

In de loop van de jaren werd het Arboretum steeds meer een project van heel veel mensen. Elke laatste zaterdag van de maand en tussendoor  op menig doordeweekse dag wordt er door vrijwilligers aan de tuin gewerkt. Ons doel is dat deze mooie parkachtige tuin met zijn vele bijzondere bomen en rododendrons tot in lengte van jaren blijft bestaan. Samen houden we zo ‘De Tuin van Eenrum’ mooi en houden we tevens de herinnering aan Jan en zijn vader levend.

We hopen dat u als bezoeker nog vaak door het Arboretum kunt lopen en genieten van deze erfenis.

Namens alle vrijwilligers,

Het bestuur van de Stichting Arboretum Notoarestoen Eenrum

 

 

 

 

 

Metamorfose

 

 

Nu het vijvergraven’ achter de rug is, kan de ruimte die hierbij vrijgekomen is weer worden ingevuld. De noord-zuidas in het arboretum is de komende jaren de plek die een ander karakter gaat krijgen. De beperkte ruimte en de vele wensen vragen om oplossingen. De focus van de nieuwe invulling zal niet alleen liggen op aanvulling van het sortiment maar ook op kleur en vorm. Het terrein wordt redelijk omsloten door oude groepen rododendrons en restanten van de bosplantsoen singel, die midden door het arboretum loopt. Hierdoor heb je het gevoel van een besloten binnentuin, met hier en daar verrassende doorkijkjes vanaf de paden. Om het doorkijk effect te versterken worden op de denkbeeldige as twee beelden geplaatst, een pauw en een uil, om je zo te triggeren de seizoenentuin in te lopen. Deze binnentuin krijgt het thema van de vier seizoenen. De bedoeling is om in deze volgende fase van ontwikkeling de beplanting in het arboretum juist jaarrond aantrekkelijker te maken. De oosthelling van de vijver is afgelopen herfst al voor een deel beplant met voornamelijk herfstbloeiende heesters en vaste planten, zoals voorbeeld Aster en Phlox. De kleuren wit, grijs, blauw en roze zijn hier gecombineerd. Borders aan de zuidkant worden komend voorjaar ingevuld met zomerbloeiende heesters en vaste planten in een warme kleurencombinatie van rood, geel en oranje. De noord- border is al een heel eind klaar. Zij bestaat uit planten die in de winter bloeien en die, door kleur, vorm van blad of door takken, juist in deze koude periode van het jaar het meest in het oog springen. Gedwongen door de uitbreiding van de vijver zijn er met name nogal wat grote coniferen gekapt. in deze winterborder hebben we nieuwe exemplaren teruggeplant. Gezien de beperkte ruimte is gekozen voor echte en semi-dwergen van coniferensoorten die door de kap zijn verdwenen of waarvan elders in het arboretum grote exemplaren staan. De lente biedt van zichzelf al een geuren en kleuren spektakel in het hele arboretum. Bomen die het geheel aan elkaar moeten schakelen zijn voornamelijk late bloeiers, bijzondere unieke soorten of bomen met een rijke besdracht. De ruimte tussen de Mammoetboom en de Zakdoekenboom wordt een nieuwe tuin waar vooral de echte dwergen onder de rododendrons een plek gaan krijgen. Daarom moeten een aantal grote rodo’s verkassen naar de zuidkant. Hiervoor wordt komende winter op die plek ruimte gemaakt door in de bosplantsoen strook beplanting weg te hakken. De ruimte tussen de zakdoekenboom en de echte Redwood is een ruimte voor planten die houden van diepe schaduw tot gefilterd licht. Het is nog een wens om als arboretum ook voor deze interessante groep van planten in de toekomst iets te gaan betekenen. Op de noordkant staan grote bomen, vooral de populier is een riskante boom, die gaan verdwijnen. Ook dit geeft dan weer ruimte voor een nieuwe invulling. Al met al meer dan genoeg om de komende tijd mee bezig te zijn.

Martin Spiljart

 

 

Ondertussen in de Notoarestoen

 

Notoarestoen een tuin die na 50 jaar nog steeds mooier wordt…..

De vergroting van de vijver in Notoarestoen is voltooid. Er is in goede samenwerking met de buren hard gewerkt om de sloot naast het arboretum te dempen en de vijver uit te graven. De grotere vijver biedt nu al een prachtig uitzicht vanuit het  tuinhuis. Op de rand van het talud bij de vijver zijn  rododendrons en andere waardevolle struiken geplant en nieuwe rododendrons gezet om een mooie invulling te geven aan de nieuwe binnentuin. De opgebrachte grond langs de tuin werd ingezaaid met gras, zodat de buren aan de Mattenesserlaan het licht houden in hun tuin. Wij zijn onze vaste donateurs en vrijwilligers dankbaar dat we een en ander  al dit jaar kunnen realiseren. Het spreekwoord zegt dat vele handen licht werk  geven….  fijn dat we kunnen bouwen op onze donateurs en vrijwilligers! Hierbij willen we dorpsgenoot  Harmannus Huizinga noemen die het grondverzet voor zijn rekening genomen heeft.  Ook was het belangrijk dat er vanaf de eerste stappen in de planning tot en met de uitvoering steeds sprake is geweest van goed overleg tussen het bestuur en de naaste  buren van Notoarestoen.

Een dergelijk groot project komt niet zomaar tot stand en vereist uitgebreide voorbereiding en een goed actieplan. Wij geven graag inzage.  Allereerst  kwam het Waterschap aan het woord.  Water is kostbaar in Nederland en waterbeheer staat onder streng toezicht. Je mag als Stichting niet zomaar een sloot dempen (‘water onttrekken’) of een vijver vergroten (‘water maken’). Er werd dus een vergunning aangevraagd aan het Waterschap Noorderzijlvest,  waarbij een uitgebreid  plan van aanpak overlegd diende te worden. De Stichting kreeg goedkeuring omdat er niet alleen water onttrokken werd aan de tuin maar ook water gemaakt. Na het opstellen van het actieplan en het verlenen van de vergunning gingen wij op zoek naar sponsoren of subsidiegevers. Dankzij een subsidietoekenning van het Loket Leefbaarheid Groningen kon de planning verder in gang worden gezet. Het echte graafwerk werd eerst bemoeilijkt doordat de grond tijdens de winter door langdurige regenval te nat was om er met zware voertuigen overheen te gaan. Wat is het dan fijn als uiteindelijk met het echte werk gestart kan worden. Er zijn meerdere problemen tegelijkertijd opgelost: de demping van de sloot biedt tegendruk aan de houten beschoeiingen, het onderhoud van sloot en beschoeiingen is weg en we hebben ook nog eens zo’n verrassende nieuwe binnentuin in het arboretum. We zijn blij dat de tuin van Eenrum weer een stuk mooier is geworden  en dat het in goed overleg is gerealiseerd!

Nieuwe vijver in Notoarestoen

Door de maatregelen in het voorjaar 2020 ten aanzien van het Corona virus,  mochten de vrijwilligers een paar weekends helaas niet tuinieren in het arboretum. Toch werd er ook in die dagen hard gewerkt in de tuin. Het vijverprojekt draaide op volle toeren en de nieuwe vijver kreeg langzamerhand zijn vorm. Bij een bezoek in Notoarestoen kon  men dorpsgenoot Harmannus Huizenga aan het werk zien met graafmachine en kiepkar. Omdat het weer zo mooi zonnig was en het niet veel regende in het voorjaar was de grond  goed bewerkbaar en konden de zware machines veilig worden gebruikt.   Tijdens dit enorme karwei lag de tuin wat  “op de schop”. In de tijd erna kon de oever rond de nieuwe vijver weer mooi worden gemaakt, rododendrons  worden teruggezet en nieuwe rododendrons geplant. En hoe fijn was het toen de vrijwilligers na afzienbare tijd tijdens een vrijwilligersochtend hun handen weer uit de mouwen mochten steken!

 

Het eerste boek over Notoarestoen

 

Het verhaal over Notoarestoen voor het eerst vastgelegd in boekvorm. Een naslagwerk over de geschiedenis van een uniek stukje Groningen met o.a.:

● De drijfveren van een gedreven plantenverzamelaar die met een vleugje
    Grunniger aignwiezeghaid zijn droom volgde én waarmaakte
● De fascinerende transformatie van een kaal weiland tot weelderig groen paradijs
● Verborgen schoonheid: een kleurrijke impressie van zeldzame exoten met fluwelen jasjes, de creatieve kunstwerkjes van moeder natuur in het hart van de rododendronbloem (macula), vrolijke vaantjes en de eendenpootboom als symbool van de liefde
● Een evaluatie: is het grensverleggende experiment van de notaris geslaagd?
● De onmisbare rol van vrijwilligers toen en nu

De prijs van dit fraaie boek bedraagt  € 29,50*. (*exclusief de verzendkosten van € 5,-)

Wilt u onze stichting steunen om de waardevolle collectie te behouden?   

Bestel het eerste boek over Notoarestoen

De publicatie van het boek is mede mogelijk gemaakt dankzij de gulle sponsoring van digitale drukker Fotofabriek Groningen www.fotofabriek.nl

 

Herfstfeest in jubilerend arboretum Notoarestoen

 

Op 23 november 1968 plantte notaris Smit samen met dertig vrijwilligers uit het dorp de eerste tweeduizend bomen en struiken voor zijn arboretum. Exact 50 jaar later, op vrijdag 23 november 2018, plantten kinderen uit Eenrum  tien nieuwe collectiebomen en werd het eerste exemplaar van het Jubileumboek ’50 Jaar Notoarestoen’ uitgereikt aan vrijwilliger Paul Datema die er 50 jaar geleden als vrijwilliger bij aanwezig was toen de eerste bomen de grond in gingen.


 

 

 

foto’s Hylco Bouwstra

Commissaris van de Koning onthult borstbeeld Notoares Smit

 

Het geheim van

‘Notoarestoen’

Toespraak commissaris van de Koning in de Provincie Groningen, de heer Paas

Er klinkt feestelijke muziek uit het arboretum in Eenrum.  En het barst van de mensen. Deels is het een familiereünie. Maar het is ook een eerbetoon aan de man die vijftig jaar geleden begon met bomen planten in een weiland in de klei bij Eenrum. Waarom eigenlijk?

Toen de beroemde bergbeklimmer George Mallory ooit de vraag kreeg waarom hij de Mount Everest wilde beklimmen – de derde poging zou hem fataal worden – was zijn antwoord kort en eenvoudig: ‘because it’s there’. Omdat hij er staat.

Notaris Smit

We kunnen het hem niet meer vragen. Maar misschien had Notaris Smit ook weinig woorden nodig om uit te leggen waarom hij hier, op deze plek, vijftig jaar geleden, deze bomentuin begon. Smit had twee hectare de ruimte om te kiezen waar hij zijn eerste bomen zou neerzetten. Hij koos voor de randen, zodat er een binnenruimte ontstond waar de wind geen vrij spel meer had. 

Die eerste windsingels legde hij niet alleen aan. Notaris Smit was met 30 vrijwilligers uit het dorp aan de slag. Ik zeg met opzet ‘Notaris Smit’. Want zo noemde iedereen hem in Eenrum. Dat hij Cornelus Nanning heette, roepnaam Cees, was misschien wel het best bewaarde geheim van Eenrum. Dat deed je toen niet: notabelen aanspreken bij hun voornaam. En zeker Smit niet, die mede door zijn werk aan de tuin in het dorp als een beetje excentriek te boek stond.

Zelf ook wat doen

Toen Smit aan deze tuin begon was hij, net als ik, even voorbij de vijftig. Hij zocht en vond naast zijn werk en gezin tijd voor dit enorme project. Tijd om contacten te leggen in Amerika, Denemarken, Duitsland en Engeland. Tijd om daar naartoe te gaan voor stekjes, bomen, grond en natuurlijk kennis.

Smit heeft een enorme prestatie geleverd. Hoe kon hij dat combineren met zijn gewone werk? Volgens de overlevering kwam de notariële broederschap een keer kijken. Na afloop zeiden ze tegen Smit dat een notaris toch echt zelf óók wat moet doen: ‘Je kunt niet alles overlaten aan de kandidaat-notaris.’

Een tuin die hem gaandeweg meer in zijn greep kreeg

Een mooi verhaal moet je niet kapot checken! Laten we er dus gemakshalve van uitgaan, dat er een kern van waarheid in zit. De kern is volgens mij dat Smit leefde voor zijn tuin. Een tuin die hem gaandeweg meer in zijn greep kreeg. Want iedereen weet dat het werk in een tuin nooit af is. Het is Sisyfusarbeid. Je hebt een perk net onkruidvrij en achter je groeit het alweer. Je moet bomen snoeien, zaailingen trekken, stekjes verpotten of verspenen.

Het werk van de tuinman is nooit af. En zeker niet het werk van een tuinman met wetenschappelijke ambities. Ambities die zijn zoon, die ons net verwelkomde, mede hielp realiseren. Door een catalogus aan te leggen, door de bomen en stuiken op een geografische kaart te plotten. Zodat we ook zonder de grondlegger weten wat waar staat. Dat maakt ‘Notoarestoen’ tot een arboretum.

Zien groeien

We zijn nu 50 jaar verder. De tuin bestaat sinds 2002 zonder zijn oprichter. En hoe! Het is heel, heel erg indrukwekkend. Ik houd een toespraakje onder een flinke boom. De kenners weten dat het een sequoia is. En dat die niet voor niets ook ‘mammoetboom’ wordt genoemd. De oudste exemplaren staan in Amerika en zijn 2000 jaar oud. Het kan nog wat worden! Het staat nog niet vast dat ze zo oud kunnen worden in de Groninger klei. Maar waarom niet? Ook grote bomen beginnen klein. Notaris Smit heeft deze boom jaar na jaar zien groeien, zoals hij alles hier heeft zien groeien. Wat soms begon als een twijg, heeft na 20, 30, 40 of 50 jaar nu een imposante omvang.

De windsingels die hier in de herfst van 1968 kwamen, boden de luwte om rododendrons en allerlei exotische boomsoorten te planten. En dat planten moeten we niet licht opvatten. Smit ging zeker niet over één nacht ijs en zorgde ervoor dat elke boomsoort kon aarden in grond die speciaal voor deze soort klaar was gemaakt. En als daar dennennaalden voor nodig waren, haalden Smit en zijn vrouw die zelf op uit de bossen rond Borger.

Een lange neus naar iedereen die denkt dat je op klei alleen bieten, graan en aardappels kunt verbouwen.

We krijgen een rondleiding door de imposante tuin. De bomen zijn interessant, maar werkelijk uniek is de grote collectie rodondendrons. Er zijn soorten bij die zo zeldzaam zijn, dat kenners overwegen om het materiaal uit Eenrum te gebruiken om weer te gaan kweken. Misschien is dit wel het antwoord dat Smit zou hebben gegeven op de vraag, waarom doe je dit? ‘Omdat ik denk dat zoiets op de Groninger klei kan.’ Dat ook op deze klei bomen uit allerlei windstreken kunnen groeien, net als rododendrons, magnolia en aronskelken.

En zo kon het gebeuren dat Eenrum, een gewoon dorp op het Hogeland, na verloop van tijd in de buurt van een bos kwam te staan. Een bos met prachtige bloemen en planten bovendien. Een lange neus naar iedereen die denkt dat je op klei alleen bieten, graan en aardappels kunt verbouwen.

Vrijwilligers

Aan Groningers als Notaris Smit kunnen we een voorbeeld nemen. Hij maakte zijn droom waar. Smit heeft ons een erfenis nagelaten, die we alleen maar verlegen en dankbaar kunnen aanvaarden. Elk seizoen weer.

En het mooie is: Notoarestoen heet dan weliswaar Notoarestoen. Maar in het begin waren er al direct vrijwilligers. En dat is nog altijd zo. Notoarestoen is van ons allemaal, in het bijzonder van wie er de handen uit de mouwen steekt. Ook op die manier is de tuin een parel van Eenrum.

Ik vind het mooi om Smit vandaag te gedenken. Temidden van zijn erfgenamen: de familie en de dorpsgemeenschap uit Eenrum. Samen met de kinderen die vandaag aanwezig zijn, onthul ik het borstbeeld van Notoares Smit. In zijn eigen arboretum, zijn eigen ’toen’. Omdat hij er hoort. Maar vooral: ‘because it’s there’. Omdat hij er staat. 

(eerder gepubliceerd d.d. 12-05-2018 op Linked In door de heer R. Paas)

Trouwe donateurs planten bomen in “De Tuin van Eenrum”

20150503_15210220150503_152414Op de Geuren en Kleurendagen begin mei was er een klein, maar bijzonder evenement: er werden twee bomen geplant door donateurs die allebei helemaal in Zuid Holland wonen!

De heer Van Cleef en de familie Cortel steunen beiden al jaren het Arboretum, net als heel veel Eenrummers en mensen rondom Eenrum. Zij doen dit net als velen omdat ze weten dat het een bijzondere tuin is en omdat ze weten dat deze veel geld kost. De familie Cortel komt ook elk jaar kijken naar onze mooie tuin van Eenrum.

Jaarlijks geven zij een groot bedrag aan het Arboretum, en daarvoor werden zij in het zonnetje gezet: de familie Cortel plantte een nieuwe, paarse magnolia, een prachtig bloeiend en al groot exemplaar. “Het is ook nog mijn lievelingskleur”, zei mevrouw Cortel. De heer Van Cleef plantte een bijzondere, mooi donkerbloeiende, Malus (appel). “Ik ga in het vervolg ook elk jaar even kijken!” meldde hij. Jarenlang heeft hij geld gegeven zonder te komen kijken hoe mooi de tuin werd, en nu was hij onder de indruk.

Waar de familie Cortel en de heer Van Cleef ook van onder de indruk zijn is de grote inzet die de vrijwilligers elk jaar weer laten zien. Dat willen we graag doorgeven: met de hulp die vrijwilligers bieden geven zij Eenrum iets prachtigs: zonder vrijwilligers geen mooi Arboretum!

Wij hopen dat de geplante bomen het goed zullen doen en dat zij nog jaren de tuin mogen helpen verfraaien – net als de vele vrijwilligers dat doen.